شش‌ دستور العمل‌ اخلاقی‌ عرفانی‌ از پیامبر اكرم‌ صلی الله علیه و آله و سلم كه‌ با عقل‌ و خرد و سلوك‌ فردی‌ و اجتماعی‌ سازگار است‌ عبارت‌ است‌ از: پرهیز از دروغ‌، ورع‌ و پارسایی‌، خوف‌ از خدا، گریه‌ زیاد، حفظ‌ دین‌ و تمسك‌ به‌ سنت‌ نبوی‌.

«عن‌ معاویة بن‌ عمار، قال‌: سَمعت‌ُ ابا عبدالله‌7 یقول‌: كان‌ فی‌ وصیّة النبّی‌9 لعَلی‌ّ7 ان‌ قال‌: یا علی‌ اوصیك‌ فی‌ نفسك‌ بخصال‌، فاحفظها عنّی‌، قال‌: اللّهم‌ اَعنه‌ُ.

اما الاُولی‌: فالصدق‌ُ و لا تخرجن‌ِّ من‌ فیك‌َ كذبة ابداً.

و الثانیه‌: الوَرَع‌ ولا تجتری‌ علی‌ خیانةٍ ابداً.

و الثالثه‌: الخوف‌ من‌ الله‌ عز ذكره‌ كانك‌ تراه‌.

و الرابعه‌: كثرة البكاء من‌ خشیة الله‌ یبنی‌ لك‌ بكُل‌ّ دمعة اَلف‌َ بَیت‌ فی‌ الجَنّة.

و الخامسه‌: بَذلُك‌َ مالك‌ ودَمُك‌َ دوُن‌ دینك‌.

والسادسه‌: اَلاخذ بسُنّتی‌ فی‌ صلاتی‌ وصومی‌ و صدقی‌، امّا الصلاة فالخمسون‌ ركعة، و اما الصیام‌ فثلاثة ایام‌ فی‌ شهر، الخمیس‌ و الخمیس‌ فی‌ آخر، و اما الصدقة فجهدك‌ حتی‌ تقول‌ُ: قد اَسرفت‌َ و لَم‌ تَسرف‌.

و علیك‌ بصلاة اللیل‌ و علیك‌ بصلاة اللیل‌ و علیك‌ بصلاة اللیل‌. و علیك‌ بصلاة الزوال‌، و علیك‌ بصلاة الزوال‌ و علیك‌ بصلاة الزوال‌ و علیك‌ بتلاوة القرآن‌ علی‌ كل‌ حال‌ٍ و علیك‌ برفع‌ یدیك‌ فی‌ صلاتك‌ و تقلیبها، و علیك‌ بالسواك‌ عند كل‌ وضوٍ و علیك‌ بمحاسن‌ الاخلاق‌ فا ركبها ومساوی‌ الاخلاق‌ فاجتنبها، فان‌ لم‌ تفعل‌ فلا تلومن‌ّ الا نفسك‌؛

از معاویة بن‌ عمار نقل‌ است‌ كه‌ گفت‌ از امام‌ صادق‌7 شنیدم‌ در وصیت‌ پیامبر9 به‌ علی‌7 بود كه‌ یا علی‌ تو را در مورد خودت‌ به‌ صفاتی‌ سفارش‌ می‌كنم‌ پس‌ آنها را از من‌ به‌ یاد داشته‌ باش‌ (خدایا كمكش‌ كن‌)

اول‌، راستگویی‌، مبادا و هرگز از دهانت‌ دروغی‌ خارج‌ شود.

دوم‌، ورع‌، هرگز جرأت‌ بر خیانت‌ پیدا نكن‌.

سوم‌، ترس‌ از خدا، گویا او را می‌بینی‌.

چهارم‌، گریه‌ زیاد از ترس‌ خدا كه‌ در ازای‌ هر قطره‌ اشكی‌ هزار خانه‌ برایت‌ در بهشت‌ بنا می‌شود.

پنجم‌، بذل‌ ما و جان‌ در راه‌ دین‌.

ششم‌، اقتدا به‌ سنت‌ من‌ در نماز و روزه‌ و صدقه‌ام‌ اما نمازم‌ 50 ركعت‌، روزه‌ام‌ سه‌ روز در ماه‌، پنج‌شنبه اول‌ و چهارشنبه وسط‌ و پنج‌شنبه‌ آخر. اما صدقه‌، پس‌ هر چه‌ می‌توانی‌ تا آنجا كه‌ گمان‌ كنی‌ اسراف‌ كرده‌ای‌ در حالی‌ كه‌ نكرده‌ای‌ و بر تو باد به‌ نماز شب‌ و بر تو باد… و بر تو باد… و بر تو باد به‌ نماز ظهر و بر تو باد… و بر تو باد… و بر تو باد تلاوت‌ قرآن‌ در هر حال‌ و بر تو باد به‌ بالا بردن‌ و پیش‌ رو گرفتن‌ دستانت‌ (قنوت‌) در نماز و بر تو باد به‌ مسواك‌ با هر وضو و بر تو باد به‌ آراستگی‌ اخلاقی‌ پسندیده‌ و پرهیز از اخلاق‌ ناپسند اگر چنین‌ نكردی‌ (و ضررش‌ را دیدی‌) جز خودت‌ را سرزنش‌ نكن‌. (روضة الكافی‌، ص‌ 79 و مجلسی‌، پیشین‌، ج‌74، ص‌68).

عرفان‌ نبوی‌، عرفانی‌ خدا محورانه‌، معاد باورانه‌، دین‌ ورزانه‌ و دین‌دارانه‌، خوف‌ و خشیت‌گرایانه‌، صدق‌ و صفاگرایانه‌، تقوی‌ و ورع‌گرایانه‌ و سنت‌ وسیرت‌ مدارانه‌ است‌

عرفان‌ نبوی‌، عرفانی‌ خدا محورانه‌، معاد باورانه‌، دین‌ ورزانه‌ و دین‌دارانه‌، خوف‌ و خشیت‌گرایانه‌، صدق‌ و صفاگرایانه‌، تقوی‌ و ورع‌گرایانه‌ و سنت‌ وسیرت‌ مدارانه‌ است‌ و بر فرایض‌ ونوافل‌ استوار گشته‌ است‌ و قرآن‌، نماز شب‌ و سحر خیزی‌، انفاق‌ و صدقه‌، اخلاق‌ حسنه‌، آراستگی‌ ظاهری‌ و باطنی‌، مراقبت‌ ومداومت‌ بر شریعت‌ سهله‌ اسلام‌، غم‌ محرومان‌ و فقرا داشتن‌، كرامت‌ و عزت‌ نفس‌ از جمله‌ مولفه‌های‌ آن‌ به‌ شمار می‌رود. پیامبر اسلام‌ صلی الله علیه و آله و سلم

سلوک

فرمود: «یا علی‌! اربع‌ من‌ یكن‌ فیه‌ كمل‌ اسلامه‌: الصدق‌ والشكر و الحیاء و حسن‌ الخلق‌» (معزی‌ ملایری‌، 1412، ج‌14، ص‌285). چنان‌كه‌ ابوذر؛ می‌گوید به‌ پیغمبر عرض‌ كردم‌: «اوصنی‌؟ قال‌: اوصیك‌ بحسن‌ الخلق‌ والصمت‌، قال‌: هما اخف‌ الاعمال‌ علی‌ الابدان‌، و اثقلهما فی‌ المیزان‌؛ مرا سفارش‌ كنید، فرمود تو را سفارش‌ می‌كنم‌ به‌ خوش‌ اخلاقی‌ و سكوت‌ كه‌ سبكترین‌ اعمال‌ بدنی‌ و سنگین‌ترین‌ آنها در میزان‌ عملند». (هندی‌، پیشین‌، ص‌ 664).

نتیجه‌ آن‌كه‌: عرفان‌ محمدی‌ صلی الله علیه و آله و سلم عرفانی‌ فراگیر و دارای‌ خصوصیت‌ سه‌ گانه‌: جامعیت‌، جهان‌ شمولی‌ و جاودانگی‌ است‌ و چنین‌ عرفانی‌، عرفان‌ فطرت‌ پذیر، عقل‌ پسند، عدالت‌ محور، مهر ورزانه‌، مردم‌ گرایانه‌، متعادل‌ و متعالی‌، شریعت‌ گرایانه‌، كمال‌ و كرامت‌ مدارانه‌، دارای‌ عزت‌ نفس‌، اجتهادی‌ و جهادی‌، روشن‌ بینانه‌، تاثیر گذار و دارای‌ كاركردی‌ معقول‌ و ممدوح‌ خواهد بود واگر درست‌ تعریف‌ و تبیین‌ گردد همه‌ عقل‌ها و دل‌ها پذیرای‌ آن‌ خواهند شد. و چنین‌ عرفانی‌ درمجموعه‌ زندگی‌ فردی‌، خانوادگی‌ و اجتماعی‌ پیامبر عظیم‌ الشان‌ اسلام‌ ظهور یافت‌ و آن‌ صاحب‌ «خلق‌ عظیم‌» اسوه‌ حسنه‌ سرور و سعادت‌ وفوز و فیض‌ رحمانی‌ بوده‌ است‌ تا حقیقت‌ تام‌ محمدیه‌ صلی الله علیه و آله و سلم در عرفان‌، حكمت‌، حكومت‌، سلوك‌ و سیاست‌ متبلور گردد. از این‌ رو هرگز پیامبر اكرم‌ صلی الله علیه و آله و سلم عرفان‌ علم‌ گریز، عرفان‌ عقل‌ ستیز، عرفان‌ حكومت‌ و ولایت‌ زدا و عرفان‌ عزلت‌ و انزوا گرا را تبلیغ‌ و ترویج‌ نكرد بلكه‌ با رهبانیت‌ افراطی‌ و درون‌گرایی‌ محض‌ مبارزه‌ كرد، چنان‌كه‌ درون‌گرایی‌ صرف‌ و جامعه‌ گرایی‌ منهای‌ معنویت‌ و دیانت‌ را نیز نفی‌ نمود.

بنابراین‌ عرفان‌ ناب‌ محمدی‌ صلی الله علیه و آله و سلم عرفان‌ الگو و الگوی‌ عرفان‌ حقیقی‌ است‌. چنین‌ عرفانی‌ زندگی‌ ساز است‌ نه‌ زندگی‌ سوز و حیات‌ طیبه‌ای‌ می‌بخشد كه‌ بر توحید، ولایت‌، شریعت‌ و شهود و فقه‌ و فنا استوار خواهد بود.

پیامبر اكرم‌9 كه‌ «عقل‌ ممثل‌»، صادر اول‌ وعقل‌ كل‌ است‌ در باب‌ منزلت‌ عقل‌ و ثمرات‌ علمی‌ و عملی‌ آن‌ مطالب‌ زیادی‌ بیان‌ فرموده‌اند كه‌ جهت‌ تبیین‌ موقعیت‌ «عقل‌» در حوزه‌های‌ معرفتی‌ سلوكی‌ به‌ برخی‌ از آنها اشاره‌ خواهد شد: «لكل‌ شی‌ مطیة و مطیة المرء العقل‌» (مجلسی‌، پیشین‌، ج‌ 1، ص‌95)، «لكل‌ شی‌ غایة و غایة العبادة العقل‌». «لكل‌ شی‌ سفر فسطاة یلجئون‌ الیه‌ و فسطاة المسلمین‌ العقل‌». (ری‌شهری‌، 1381، ص‌3874، ح‌ 13355) یعنی‌ مركب‌ انسان‌ عقل‌ در پویندگی‌ و سفر به‌ سوی‌ ابدیت‌ است‌ تا انسان‌ در هیچ‌ مرحله‌ دچار ایستایی‌ و جمود نشده‌ بلكه‌ عاقل‌، پویا و بالنده‌ در راه‌ رسیدن‌ به‌ كمال‌ علمی‌ و عینی‌ باشد.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *